italyan ressami, heykeltiraii, mühendisi, mimari ve bilgini (1452-1519).
Floransa yakinlarinda, Vinci'de dünyaya gelen Leonardo, çocukluiundan bailayarak desen, matematik ve doia bilimleri alaninda büyük bir yetenek gösterdi. Floransali ressam, heykeltirai ve kuyumcu Verrocchio'nun atölyesinde yetiiti, resim, heykel ve dekorasyon öirendi.
1482'de Milano'ya, Ludovico Sforza'nin sarayina giderek orada genii çapta çaliimalara giriiti: resim yapti, heykel yonttu, Milano ve Pavia katedrallerinin mimari sorunlariyla ilgilendi. Dük tarafindan ienlikleri düzenlemekle görevlendirildi, tiyatro dekorlari, ienlikler ve turnuvalar için kostümler çizip gerçekleitirdi, sarayi eilendirmek için yeni oyunlar icat etti. Ayni zamanda matematik, jeoloji (denizdibini ve toprak aiinmasi olaylarini inceledi), iehircilik ve hidrolik sorunlariyla yakindan ilgilendi, "Resim Üstüne inceleme" adli bir de kitap yazdi.
Birinci Leonardo: Kralin Mimari
1499'da Fransizlar Milano'yu ele geçirince Leonardo, önce Mantova ve Venedik'e, sonra Floransa'ya gitti. Ünlü Gioconda tablosunu o zaman yapti. 1506'da Milano'ya dönerek Fransizlarin hizmetine girdi, sanat ve bilim çaliimalarini sürdürdü. Roma'da, Giuliano de Medici'nin yaninda geçirdiii iki yildan sonra, François I'in çairisini kabul ederek 1516'da Fransa'ya gitti. «Kralin bairessami, mühendisi ve mimari» olarak atandi ve Amboise yakinlarinda Cloux iatosu'na yerleiti, iki yil sonra orada öldü.
ikinci Leonardo: Benzersiz Sanatçi
Resim, Leonardo da Vinci'nin sanatinda önemli bir yer tutar. Onun bütün araitirmalarinin yüce ereii resimdi. Nitekim bu amaçla yeni bir üslûp geliitirip kabul ettirdi: tuvalleri gölge ve iiik yiiinlari halinde iilenmii, düzenli geometrik (üçgensi ya da piramitsi) kompozisyonlar halindedir; eritilmii, yumuiatilmiitan kenarlar, bir çizgiyle belirlenmemii, estomplanmiitir (hafif gölgelerle belirlenmiitir [sfumato tekniii]). Hafifletilmii, örtülmüi olan renkler derin bir gizem ve iiir izlenimi yaratir. Leonardo resimlerinde ruhun sirlarini, tutkulari, duygulari vermeie çaliiir. italya'da o tarihte yeni olan bu teknikle yailiboya resimler de yapti.
Üçüncü Leonardo: Bilgin ve Araitirici
Leonardo, bilimin her alaninda öncüdür. «Defter»lerinde yer alan krokiler ve notlar, olaianüstü çaliimalarinin kanitlaridir. Bilgisi, doiaya iliikin gözlem ve deneye dayanir. Yukarida sözü edilen bilim dallarindan baika, astronomi, botanik ve biyoloji ile de ilgilenen bilgin, cesetleri kesip inceleyerek anatomi alanindaki bilgileri de geliitirdi. Optikte ve mekanikte perspektifi, iiiii ve hareketi inceledi.
Dördüncü Leonardo: Mühendis ve Mucit
Teknik alanda yaptiii yenilikler sayilamayacak kadar çoktur, çaidailarinca pek az yararlanilan birçok makine projesi yapmiitir. El arabasi, zirhli savai araci ve tirtilli taiitlar onun eseridir. On kadar silâh ve makinenin de kuramsal planim yapmiitir: uçan makineler (uçaiin ve helikopterin atasi), su altinda gidecek makineler (perdeli ayaklar, dalgiç elbiseleri, denizaltilar) gibi. Ayri parçalarin birleitirilmesiyle yapilan taiinabilir evler fikri de onundur; ayrica birçok âlet düiünmüitür: krikolar, pompalar, saatler v.b. Tarihte, yaiami boyunca bunca iey öirenmii ve keifetmii insan pek azdir.
(Solda) 1512 yilinda kendi kaleminden çikan bu portre, o tarihte 60 yaiinda olan Leonardo da Vinci'nin kaygili yüzünü yansitir.
(Saida) Leonardo'nun anatomi defterlerinden birinde yer alan, göz üzerine inceleme. Onun çaliimalari insan vücudunun taninmasina yardimci olmuitur. Ne var ki, desen üzerine karaladiii notlari bugün de tümüyle çözülemez; zira sol eliyle ve saidan sola doiru yazardi.
Son Akiam Yemeii
Leonardo da Vinci'den çok az resim kalmiitir (15 kadar), üstelik bunlarin çoiu da zamanla yipranmiitir; çünkü çoiu zaman, ressam yeni icat ettiii malzemeyi kullanarak yeni deneylere giriimii ve bu malzeme zamana dayanmamiitir. Örneiin 1496 ile 1498 yillari arasinda, Milano'da bir manastirin duvarina «tutkalli boya» yöntemiyle yaptiii Son Akiam Yemeii tablosu daha tamamlanmadan üne kavuimui, ama 50 yil geçmeden pul pul dökülmeie bailamii, günümüzde hemen hemen taninmaz hale gelmiitir.
Bazi Eserleri
Tebiir, Müneccim Krallarin Tapinmasi, Kayaliklar Bakiresi, Meryem, Çocuk isa ve Azize Anna.
«Feronyerli Kadin». Hüzünlü bakiiiyla bu güzel portre, Leonardo da Vinci'nin iaheserlerinden sayilir.
«Gioconda». Tahta iterine yapilmii olan bu tablonun modeli, Francesco del Giocondo'nun karisi Mona Lisa'dir. Genç kadinin esrarli gülümsemesi ve «sfumato» tekniiiyle iilenmii olan geri plandaki manzara, bu esere dünya çapinda ün kazandirmiitir. Louvre Müzesi, Paris.
